@CVO Gent
De eerste bijeenkomst van de Werkgroep Educatie is een feit! Een aantal van onze projectpartners, die elk op hun eigen manier betrokken zijn bij ambachtseducatie, kwam onlangs samen in de gebouwen van CVO Gent om van gedachten te wisselen. De focusgroep vond plaats in het inspirerende leslokaal van de opleiding handweven, waar maar liefst 150 weefgetouwen staan opgesteld. Deze hebben ze allemaal nodig, want de lessen zitten er goed vol. De verschillende soorten weefgetouwen maken het mogelijk een breed scala aan weeftechnieken aan zowel beginnende als gevorderde cursisten aan te bieden. Na de focusgroep, kregen we een rondleiding in de ateliers van de opleidingen meubelstofferen en boekbinden. Daar worden traditionele persen en technieken ingezet om enerzijds boeken in allerlei vormen en maten te realiseren, anderzijds om antieke meubels terug in ere te herstellen.
De input uit deze werkgroep vult het onderzoek aan van PhD-onderzoeker Tim Dierickx, die momenteel een analyse uitvoert naar de huidige stand van ambachtseducatie in Vlaanderen. In deze eerste fase ligt de focus op het in kaart brengen van ambachtsopleidingen en het identificeren van uitdagingen en kansen binnen het veld. De bevindingen worden later gepresenteerd in een positiepaper die gedeeld zal worden met alle betrokkenen. Graag delen we hieronder alvast een kleine greep uit de vele inzichten die in het gesprek naar voren zijn gekomen, zonder te vroeg grote conclusies te willen trekken.
Nieuwe versus verdwenen ambachtsopleidingen
Voor deze startvergadering, ging de werkgroep dieper in op volgende kernvragen:
- Welke ambachtsopleidingen zijn in de afgelopen twintig jaar verdwenen?
- Wat zijn de redenen achter het verdwijnen van deze opleidingen?
- Welke nieuwe ambachtelijke opleidingen zijn erbij gekomen?
- Welke grote veranderingen en trends zien we in een periode van twintig jaar?
Een terugkerend thema was de kwetsbare positie van ambachtsopleidingen. Zo bleek bij één organisatie, reeds een flinke lijst aan opleidingen te zijn verdwenen in de afgelopen 20 jaar omwille van diverse redenen waar het niet hebben van een gekwalificeerde docent er één van is. Beleid en instanties zoals VDAB zetten ambachtsopleidingen vaak onder druk omdat de relevantie niet altijd wordt ingezien. Er werd opgemerkt dat opleidingen die eenmaal verdwijnen, zelden terugkomen, waardoor waardevolle kennis verloren gaat en studenten worden gedwongen om zich op de privémarkt of naar het buitenland te begeven.
Technologie en levenslang leren
Nieuwe opleidingen in het ambachtsveld lijken vaak technologiegerichter te zijn, onder meer om in te spelen op hedendaagse trends en de industrie. Digitale vakken zoals ontwerpen met 3D-tools of lasercutting zijn toegevoegd, al wordt dit verschil in populariteit sterk bepaald door het specifieke ambacht. Zo omarmen opleidingen juweelkunst en houtsnijden digitale technieken, terwijl studenten in handweven juist vaak de voorkeur geven aan de fysieke, handmatige aspecten van hun vak. Een andere zichtbare verschuiving is dat opleidingen steeds vaker modulair worden aangeboden, alsook inspelen op actuele thema’s zoals duurzaamheid.
Een opvallende trend is dat veel cursisten meerdere opleidingen combineren en tegelijkertijd ervoor kiezen om zich blijvend te willen bijscholen in een educatieve context. Kunststudenten uit het hoger onderwijs komen bijvoorbeeld naar CVO of DKO om specifieke technieken te leren, of ze volgen cursussen bij Syntra om te werken aan een ondernemingsplan. Sommigen blijven simpelweg les volgen voor hun eigen plezier of om te leren van andere meesters. Zoals één van de aanwezige docenten treffend wist te verwoorden: “Een ambacht leer je niet alleen in de les, maar ook vooral via een eigen ontdekkingstocht naast de lessen waarin je je gaat verdiepen. Je moet er ook buiten de lessen mee bezig zijn om het vak echt te leren.”
Hoewel hogescholen, Syntra’s, CVO’s en DKO’s elk een eigen doelgroep en specifieke doelstellingen nastreven, was een algemene conclusie van de werkgroep dat er behoefte is aan een meer structurele samenwerking en doorverwijzing. Momenteel gebeurt dit vaak informeel of via individuen, maar een duidelijke, gecoördineerde aanpak ontbreekt. Het opzetten van een gestructureerd samenwerkingsplatform zou helpen studenten beter te begeleiden en door te verwijzen naar de opleidingen die het beste bij hun behoeften passen.
Deze eerste werkgroepbijeenkomst is een waardevolle stap in de richting van een sterkere en duurzamere toekomst voor ambachtseducatie in Vlaanderen. We houden jullie op de hoogte van de voortgang!